MALARSTWO | draws

Malarstwo – obok rzeźby i grafiki jedna z gałęzi sztuk plastycznych. Posługuje się środkami plastycznego wyrazu, np. barwną plamą i linią, umieszczonymi na płótnie lub innym podłożu (papier, deska, mur), a dzieła zwykle są dwuwymiarowe lub dwuwymiarowe z elementami przestrzennymi. Twórczość malarska podlega zasadom właściwym dla danego okresu. Poszukiwanie odmiennych form wyrazu przyczynia się jednak do kształtowania nowych oryginalnych kierunków i niezwykłej różnorodności dzieł malarskich.

Akwarela

Nazwa techniki malarskiej i jednocześnie nazwa obrazów wykonywanych tą techniką. Technika ta polega na malowaniu rozcieńczonymi w wodzie pigmentami na porowatym papierze, który szybko wchłania wodę. Rozcieńczone pigmenty nie pokrywają całkowicie faktury papieru, lecz pozostawiają ją dobrze widoczną. Z tego względu na efekt bardzo duży wpływ ma barwa i faktura samego papieru. Obrazy malowane tą techniką mają zwykle delikatną, zwiewną kolorystykę, gdyż możliwe tutaj do uzyskania barwy to głównie barwy pastelowe. Technikę tę stosuje się do tematów, które wymagają tego rodzaju kolorystyki i jednocześnie nie wymagają „cyzelowania” detali – stosuje się ją więc do pejzaży, „zwiewnych” portretów itp. Akwarela jest jedną z tańszych technik malarskich, lecz jest ona bardzo trudna, gdyż nie daje prawie żadnej możliwości dokonywania poprawek i retuszy. W szczególności, nie można usunąć namalowanego fragmentu, a jedynie przerobić go, i to też w niewielkim stopniu. Przyczyną jest fakt, iż nie można w tej technice stosować krycia farbą. Stąd też właściwie nie używa się tu białej farby – na papierze nic nie zasłoni, a zamalowany obszar można w ostateczności nieco rozjaśnić, malując zamalowane miejsce samą wodą, co jednak powoduje przy okazji rozszerzenie się barwnej plamy. Również nakładanie jasnych kolorów na ciemniejsze nie rozjaśnia ich, a jedynie zmienia odcień. Wyraźniejszą zmianę daje jedynie nałożenie ciemniejszej barwy na jaśniejszą, jednak praktycznie cała akwarela jest transparentna, czyli przezroczysta. Farby miesza się na paletce, ponieważ nakładanie bezpośrednio pigmentu na papier daje „sztuczny” efekt. Kolor utworzony na paletce (najlepiej plastikowej) nakłada się na papier.

Kolaż

Technika artystyczna polegająca na formowaniu kompozycji z różnych materiałów i tworzyw (gazet, tkaniny, fotografii, drobnych przedmiotów codziennego użytku itp.). Są one naklejane na płótno lub papier i łączone z tradycyjnymi technikami plastycznymi (np. farbą olejną, farbą akrylową, gwaszem).

Słowo „kolaż” pochodzi od francuskiego czasownika coller (sklejać). Termin ten został użyty po raz pierwszy przez Georges Braque’a, a także Pabla Picassa na początku XX wieku, kiedy ta starożytna technika, znana w Chinach od 200 p.n.e., stała się częścią sztuki nowoczesnej.

W późniejszym czasie wykorzystywana była także przez futurystów, surrealistów, dadaistów i konstruktywistów. Znanym wczesnym kolażem jest dzieło Picassa Martwa natura z plecionym krzesłem z 1911.

Enkaustyka

Technika malarska znana już w starożytności. Stosowano ją w starożytnej Grecji oraz w Rzymie. Według opinii starożytnych technika ta wprowadzona została przez greckiego malarza Pauzjasza ze szkoły sykiońskiej. Została ona jednak przez niego tylko udoskonalona i wykorzystana do malowania plafonów. Stosowana była także przez innych artystów np. przez Nikiasza, a w późniejszej czasach (I – IV wiek n.e.) również przez twórców portretów fajumskich w Egipcie. Te właśnie portrety stanowią dziś główny przykład starożytnego malarstwa enkaustycznego, gdyż dochowały się one do naszych czasów. Enkaustyka polegała na stosowaniu farb w spoiwie z wosku pszczelego, czasem z dodatkiem olejów schnących dla zwiększenia płynności farby. Farby nakładano na podłoże w stanie płynnym, za pomocą podgrzewanych metalowych łopatek (cauterium). Znana była też metoda nanoszenia farb pędzlami, bardziej wygodna w wypadku malowania większych obrazów. Enkaustykę stosowano zarówno w malarstwie sztalugowym (podłożem były zwykle tablice drewniane), jak i ściennym. Malowidła ścienne wykonywano przy użyciu tzw. wosku punickiego (wosk pszczeli gotowany długo z wodą morską), który łączył się na trwałe z wapiennym tynkiem. Gotowe malowidło polerowano do połysku. Technika enkaustyki była trudna i powolna, dawała jednak dobre rezultaty: obraz był trwały, odporny na wilgoć, a kolory zyskiwały blask i głębię. Wadą była mała odporność na wyższe temperatury.

W średniowieczu technika enkaustyczna została całkowicie zapomniana. Od okresu renesansu podejmowano sporadyczne próby ponownego wykorzystania starych receptur enkaustycznych, które nie dały jednak pozytywnego rezultatu.

Fresk

Technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Fresk jest jedną z najtrudniejszych technik malarstwa, ponieważ przy jej stosowaniu dokonywanie jakichkolwiek poprawek i zmian w malowaniu jest praktycznie niemożliwe. Należy jednak do najtrwalszych rodzajów malarstwa ściennego.

Początki fresku sięgają starożytności. Do znanych fresków należą minojskie, na których przeważają tematy religijne, motywy roślinne i zwierzęce oraz zagadkowe tauromachie - sceny walki lub zabaw z bykami.

W XIV i XV w. prawdziwe freski, czyli buon fresco (wykonywane na świeżym i jeszcze wilgotnym tynku), malowane były dość rzadko. Jedyne przykłady zastosowania tej techniki w tym czasie to freski Giotta w kaplicy Scrovenich w Padwie oraz freski Masaccia w kaplicy Branccacich we Florencji [1]. Bardziej popularny był częściowy fresk, czyli al fresco - po wyschnięciu dokonywano poprawek przy pomocy barwników organicznych. Od Giotta następuje ogromny rozwój fresku. Najbardziej jednak rozpowszechnia się w renesansie. Po barokufresk jest praktycznie porzuconą techniką. Od XVII do XIX w. al fresco miesza się z al secco.

Freski malowane są na mokrym tynku wykonanym jako wielowarstwowy z warstwami wykonanymi z zapraw o różnym składzie. Pierwsza warstwa zwana arriciato leży bezpośrednio na murze, jest gruba. Zawiera ona wapno gaszone, gruboziarnisty piasek i odłamki cegieł lub kamieni. Druga warstwa to intonaco. Jest to warstwa gładka do malowania. Zawiera wapno gaszone, drobny piasek cedzony lub pył marmurowy. Na tej warstwie zaczyna się malować fresk.

Fresk malowany jest specjalnymi farbami przy użyciu pędzli. Farby zawierają barwniki odporne na alkaliczne działanie wapna. Barwnik rozprowadzany jest wodą deszczową. Spoiwem jest podłoże intonaco, ponieważ wapno gaszone z dwutlenkiem węgla tworzy krystaliczny węglan wapnia, który trwale wiąże cząsteczki farby. Fresk jest trwały bo spaja się z podłożem, w ten sposób uzyskuje się trwałe, intensywne barwy.

Fresk maluje się partiami, ponieważ warstwę intonaco kładzie się partiami tak dużymi, jakie można zamalować w ciągu dnia (giornata) - po zaschnięciu konieczne jest skucie niezamalowanych partii i położenie świeżej warstwy. Przed naniesieniem fresku na ścianę tworzy się kartony, a przy użyciu siatki powiększa się wzór. Kontury odciska się w świeżym tynku.

Witraż

Ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków kolorowego szkła wprawianych w ołowiane ramki osadzone między żelazne sztaby. Ramki stanowią kontur rysunku, kreskowanie na szkle lub malowanie na nim przeźroczystymi farbami podkreśla charakterystyczne elementy (głowę, oczy, ręce, fałdowanie szat, cieniowanie figur itp.). Witraże stosowano głównie w budownictwie sakralnym. Technika witrażu znana była w starożytności, jednak została rozpowszechniona od wczesnego średniowiecza, a rozwinęła się w sztuce gotyckiej. Renesans witrażownictwa nastąpił na przełomie wieków XIX i XX w sztuce secesji.

Graffiti

Nazwa zbiorcza dla różniących się tematem i przeznaczeniem elementów wizualnych, np. obrazów, podpisów lub rysunków, które są umieszczane w przestrzeni publicznej lub prywatnej za pomocą różnych technik. Zazwyczaj tworzone jest anonimowo i bez odpowiednich zezwoleń lub – rzadziej – za zgodą albo na zamówienie właściciela pomalowanego obiektu, jak np. graffiti „Łobez – plan miasta” wykonany przez miejscowych twórców.

Graffiti, szczególnie nielegalnie umieszczane w przestrzeni publicznej, przez jednych traktowane jest jako akt wandalizmu, przez innych – jako forma sztuki. Dzieli się na malowanie „z ręki”, a więc za pomocą samych farb, oraz na malowanie polegające na przykładaniu do ściany wcześniej wykonanych, najczęściej stosunkowo niewielkich, szablonów i pokrywaniu wolnych obszarów farbą. Słowo graffiti w węższym znaczeniu oznacza wyłącznie grafikę wykonywaną tą drugą techniką. Taki rodzaj graffiti szczególnie często wykorzystywany jest w celu manifestacji politycznej, rzadziej w celach komercyjnych. Szybkość powielania powoduje, że graffiti szablonowe jest niemal wyłącznie domeną artystów „nielegalnych”.

Graffiti uliczne wykonywane jest też czasem za pomocą innych technik – np. pędzla i wodnej farby akrylowej, naśladuje się tutaj jednak zawsze efekty uzyskiwane za pomocą klasycznej metody z farbami w sprayu.

Do malowania graffiti najczęściej używa się sprayu (farba w aerozolu w puszkach), a do tagów – markerów.

Gwasz

Farba wodna z domieszką kredy lub bieli (od XIX wieku ołowiowej lub cynkowej), nadającej jej właściwości kryjące, oraz gumy arabskiej będącej spoiwem. Znana w Europie od średniowiecza, stosowana głównie w XVII i XVIII wieku, choć jest ona popularna do dzisiaj. Mianem tym określa się technikę malowania gwaszami, a także same obrazy nimi namalowane.

Technika gwaszu różni się od akwareli głównie tym, że obrazy malowane gwaszem mają „pełne” kolory, a nie prześwitujące jak w akwareli. Malowanie gwaszem jest najczęściej stosowane do wykonywania szkiców dla obrazów olejnych oraz do wykonywania ilustracji do książek, choć są też malarze wyspecjalizowani w gwaszu, stosujący z powodzeniem tę technikę do malowania „pełnoprawnych” obrazów.

Malarstwo akrylowe

Technika malarska wykorzystująca farby akrylowe. Malarstwo akrylowe jest alternatywą dla malarstwa olejnego i jednocześnie wygodniejszą techniką malarstwa od akwareli i gwaszu.

Farby akrylowe występują zarówno w postaci zawiesin umożliwiających malowanie na papierze, zbliżone do akwareli i gwaszu jak również można je rozpuszczać w rozpuszczalnikach organicznych i uzyskiwać farby zbliżone charakterem do farb olejnych. Farby akrylowe dostępne są także w formie puszek z rozpylaczem (sprayem) stosowanych w technikach graffiti.

W stosunku do akwareli malowanie farbami akrylowymi jest łatwiejsze, umożliwia pełne mieszanie kolorów i dokonywanie retuszy. Trudniej jest jednak za pomocą tych farb uzyskać wrażenie "ulotności" tak bardzo charakterystyczne dla akwareli.

W stosunku do farb olejnych farby akrylowe dają nieco mniej swobody w nadawaniu obrazom faktury, jednak podobnie łatwo można za ich pomocą uzyskiwać wszelkie inne efekty od wrażenia przenikania kolorów po efekty przestrzenne.

Malarstwo kredkami

Malarstwo kredkami jest pośrednią techniką między rysunkiem i klasycznym malarstwem. Polega ono na pokrywaniu papieru barwnymi plamami za pomocą różnego rodzaju kredek. Współczesne kredki dają możliwość uzyskiwania za ich pomocą efektów bardzo zbliżonych do akwareli a nawet malarstwa olejnego. Przy pomocy miękkich kredek można nie tylko rysować szkice ale też tworzyć całkiem "pełnoprawne" obrazy. Tego rodzaju kredkami maluje się nie tyle za pomocą ich zaostrzonych końców jak to jest w przypadku kredek ołówkowych lecz wykorzystuje się ich całe powierzchnie boczne, dzięki czemu można szybko zamalowywać duże powierzchnie i uzyskiwać efekty fakturowe. W stosunku do malarstwa farbami kredki dają mniejszą możliwość mieszania barw ale jednocześnie dają większą precyzję i łatwość malowania.

Trzy najczęściej stosowane kredki to:

kredki pastelowe - przypominają one bardzo miękką, kolorowaną kredę jednak nie pylą się tak jak kreda i dobrze przywierają do papieru - dają one efekty zbliżone do akwareli zwłaszcza jeśli stosuje się dobrej jakości papier akwarelowy. Maluje się nimi jednak znacznie łatwiej niż farbami akwarelowymi i można przy ich pomocy uzyskiwać bardziej zdecydowane krycie papieru.

kredki Conte - przypominają one bardzo miękkie kredki świecowe - dają one efekty zbliżone do gwaszu i malarstwa olejnego. Całkowicie "kryją" podłoże i dają "pełne" "soczyste" kolory.

kredki ołówkowe - są uzupełnieniem kredek pastelowych i Conte - są stosowane do "cyzelowania" detali oraz robienia wstępnych szkiców wypełnianych następnie innymi kredkami.

Malarstwo olejne

Technika ta polega na pokrywaniu naprężonego i zagruntowanego płótna, gładkiej deski lub innego podobrazia farbami, składającymi się z oleju lnianego (lub rzadziej innych roślinnych olejów schnących, np. konopnych, makowych) i odpowiednich pigmentów. Sporadycznie stosowany był też wosk, który pełnił funkcję stabilizatora spowalniającego oddzielanie się oleju lnianego od pigmentów.

Malarstwo olejne ma bardzo dużą swobodę w doborze i mieszaniu barw, uzyskiwaniu efektu matu lub połysku. Z łatwością tworzą się efekty półprzezroczystości, przenikania barw oraz złożone faktury jak również impasty. Po opanowaniu podstaw warsztatu jest stosunkowo łatwą i wdzięczną techniką. Umożliwia ona wielokrotne retuszowanie przez nakładanie kolejnych warstw farby na obraz. Obrazy olejne cechuje też duża trwałość.

Malarstwo temperowe

Technika malowania przy użyciu farb temperowych oraz dzieła malarskie powstałe w tej technice. Malarstwo to, znane od starożytności, było wiodącą techniką w okresie średniowiecza.

Tempera to najczęstsza i najtrwalsza, obok woskowej, technika, w której spoiwo barwników jest organiczne.

Podstawowym wyróżnikiem tej techniki jest zastosowanie jako spoiwa farb (lub ew. medium) tzw. emulsji temperowej. Istnieje wiele przepisów na spoiwo temperowe z połączenia 3 składników:

fazy tłustej (np. olej schnący lub werniks),
fazy wodnej (woda lub roztwór wodnego kleju)
emulgatora, który umożliwia zmieszanie faz w jednolite spoiwo; jest to najważniejszy składnik emulsji temperowej.

Rysunki Malunki